اضطراب جدایی در کودکان و راه حل های برای درمان آن
نحوه برخورد صحیح اضطراب جدایی در کودکان
اضطراب جدایی در کودکان در سنین مختلف به خصوص در دوران پیش دبستانی و دبستان یکی از مشکلاتی است که والدین را درگیر می کند. از 6 تا 7 ماهگی به بعد تقریبا همه افراد در هر سنی در زمان جدا شدن و دوری از عزیز و فرد دلبند به درجاتی متفاوت دچار اضطراب و ناراحتی و حتی ترس می شوند که مسئله ای کاملا طبیعی است. بالغین سالم به دلیل درک درست شان از زمان و انگیزه جدایی با اضطراب جدایی به راحتی کنار می آیند و در آن ها چندان مسئله ساز نخواهد بود.
اضطراب جدایی در کودکان
اما در کودکان به دلیل فقدان چنان توانایی هایی، اضطراب جدایی شدیدتر است و زمانی که شدت آن باعث ایجاد اختلال در فعالیت و زندگی طبیعی کودک شود (بازی با دیگران، به خواب رفتن، چسبیدن دائم به مادر یا پدر، عدم تمایل برای رفتن به مهد یا مدرسه و …) و بیش از 2 تا 4 هفته به طول بیانجامد به آن اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder) گفته می شود که در حدود 3% تا 13% کودکان زیر 18 سال با آن دست به گریبان می شوند و خود شایع ترین علت اضطراب اجتماعی و عدم تمایل برای رفتن به مدرسه است.
در سال اول تولد حیات، آرامش، لذت و شادی کودک تقریبا وابسته و چسبیده به مراقب اصلی او (معمولا مادر) است. بدین ترتیب که مادر همیشه و بلافاصله نیازهای کودک را برآورده کرده و هر زمان که به او نیاز پیدا کند، او وجود خواهد داشت. به چنین رابطه ای پیوند یا همبستگی یا دلبستگی امن (Secure Attachment) گفته می شود و در 7 تا 9 ماه اول تولد شکل می گیرد.
ترس از افراد غریبه
در حوال 6 تا 8 ماهگی در ذهن کودک افراد آشنا از نا آشنا و غریبه قابل تفکیک است و در این زمان است که اضطراب و ترس از افراد غریبه (Stranger Anxiety) ظاهر می شود. با رشد و تکامل فیزیکی و ادراکی کودک حوالی 18 تا 20 ماهگی مفهوم و ماهیت من به عنوان فردی مستقل و متفاوت از دیگران و از جمله والدین در ذهن کودک شکل می گیرد و در این زمان است که اضطراب جدایی خود را به وضوح نشان می دهد. اضطراب جدایی معمولا تا 2 الی 3 سالگی بر طرف می شود و مجددا شرایط سنی و موقعیت خاص (6 تا 7 سالگی، تغییر مدرسه، ورود به مقاطع تحصیلی جدید نظیر کودکستان، جا به جایی محل زندگی و …) خود را نشان می دهد.
نکته: عوامل ارثی (خلق و خو و استعداد به اضطراب)، پیوند عاطفی ناامن، والدین کنترلی و مضطرب و تجربیات منفی از عوامل اصلی به وجود آورنده اختلال اضطراب جدایی هستند.
علایم و نشانه های اضطراب جدایی در کودکان
در سنین پایین (نوباوگی) معمولا کودک گریه و زاری کرده و به معنی واقعی به مادر (یا به فرد دلبند) چسبیده و آویزان می شود. به طوری که حتی در منزل با رفتن مادر از یک اتاقی به اتاق دیگر کودک دچار اضطراب و ترس شده و به دنبال مادر می گردد (حتی در مواردی با رفتن مادر به دستشویی). چنین کودکی در بیرون مادرش را رها نمی کند و به هنگام خواب هم از والدین خود جدا نمی شود. در سنین بالاتر معمولا مجموعه ای از علایم زیر دیده خواهد شد:
- بیقراری، گریه زاری شدید یا کچ خلقی در زمان جدا شدن (معمولا بیش از 5 دقیقه) و یا در زمان بازگشت و دیدار مجدد همدیگر
- عدم تمایل برای رفتن به کودکستان یا مدرسه و بهانه آوردن برای آن
- اشکال در به خواب رفتن به تنهایی
- دیدن کابوس های شبانه متعدد و مکرر
- بروز مشکلات و اختلالات روان تنی (سر درد، دل درد و …)
- وجود اضطراب دایمی در طول جدایی (از جمله کاهش تمرکز، گوشه گیری و یا کج خلقی در مدرسه)
- عدم تمایل به شرکت در برنامه های فوق درسی و بازی با کودکان
عوامل تشدید اضطراب جدایی در کودکان
عوامل زیر در بروز تشدید اضطراب جدایی می توانند نقش ایفا کنند:
- بیماری بارز یا سر و صدادار کودک یا والدین
- تغییرات بارز در برنامه یا موقعیت معمول و رایج خانواده (از جمله مسافرت، تولد فرزند دیگر، طلاق، مرگ و …)
- تغییر برنامه های معمول و رایج مدرسه یا مهد کودک
نکته: در حدود 80% کودکان با اختلال اضطراب جدایی دارای حداقل یک اختلال روانی دیگر (نظیر اضطراب عمومی، برخی از انواع هراس، کمبود توجه و تمرکز، وسواس، افسردگی، شب ادراری و …) نیز هستند.
همچنین بخوانید: دلیل ناآرامی در کودک چیست ؟
عواقب اضطراب جدایی در کودکان
در صورت عدم برخورد صحیح و درمان صحیح اضطراب جدایی می تواند با عواقب زیر همراه باشد:
- احتمال بروز اختلال اضطراب عمومی، انواعی از هراس و یا افسردگی در آینده
- کاهش توانمندی در برقراری روابط اجتماعی و بین فردی (از جمله اشکال در بر قراری روابط احساسی عاطفی)
- افت تحصیلی و یا حتی ترک تحصیل در آینده
اضطراب جدایی در کودکان
نحوه برخورد صحیح اضطراب جدایی در کودکان
مهمترین مسئله در رابطه با اضطراب جدایی پیشگیری از تشدید آن است و در صورت تبدیل آن به اختلال اضطراب جدایی کمک یک متخصص را ایجاب خواهد کرد. این حالت بر حسب سن کودک معمولا با مجموعه ای از روش های شناخت رفتار درمانی (خصوصا خانوادگی)، مناظره رفتار درمانی (Dialectical Behavioral Therapy)، حساسیت زدایی سیستماتیک (Systematic Desentization)، پذیرش و تعهد درمانی(ACT)، بازی درمانی و گاهی درمان دارویی بهبود و اصلاح می یابد. مهمترین وظیفه والدین دادن عشق و محبت بی قید و شرط و تقویت احساس کفایت و توانمندی در کودک است.
با رعایت و توجه به نکات زیر دست یافتنی خواهد بود:
- درمان اضطراب جدایی در کودکان زمان بر است (چند ماه تا گاهی چند سال بر حسب علت و سن کودک)
- هرگز کودک را تحقیر، توبیخ و سرزنش نکنید (از جمله عدم به کارگیری جملاتی همچون تو دیگه بزرگ شدی، یا مثل بچه ها رفتار نکن و …) و در مقابل، هر نوع رفتار درست و مناسب کودک را تایید و تحسین کنید.
- احساس او را درک و تایید کنید و به او اطمینان خاطر دهید (می دونم از اینکه مدتی از مامان و بابا دور باشی ناراحتی ولی مثل همیشه بازم بعد از …. مدتی با هم خواهیم بود).
- هیچگاه بی خبر او را ترک نکنید (حتی در منزل مثلا می خواهید به آشپزخانه بروید، بگویید: دارم میرم آشپزخانه اگه کاری داشتی من اونجام و …)
- آرامش خود را حفظ کنید (الگوی خوبی برای او در مواقع اضطراب باشید)
- هر روز بازی هایی راه بیندازید که مجبور به جدا شدن از هم برای مدت کوتاهی باشید (مانند قایم موشک بازی و …)
- داستان هایی با مفهوم خروج پدر و مادر از خانه (برای انجام کار) و بازگشت مجدد آن ها و رفتن به مدرسه و اوقات خوبی که کودکان در مدرسه با هم دارند و امثال آن برای او بخوانید.
عشق و محبت بی قید و شرط به فرزند برای رهایی از اضطراب جدایی در کودکان:
- هفته ای یک یا چند بار همسرتان کودک را برای مدت کوتاهی برای بازی یا خرید بیرون ببرد و در زمان بازگشت آن ها، شما حتما در منزل حضور داشته باشید (و یا اینکه مدتی بعد به آن ها ملحق شوید)
- بر اساس سن کودک به او اجازه دهید تمام کارهای شخصی خود را انجام دهد (حتی اگر ناقص باشد). اگر تاکنون بیشتر کارهای شخصی او را شما برایش انجام داده اید (پوشیدن لباس، جمع کردن اتاق و …) به مرور زمان به جایی برسید که در هیچ کار شخصی او دخالت نکنید (حتی اگر اتاقش به یک آشغال دانی تبدیل شده).
- اجازه دهید در مورد موضوعات مربوط به خودش، او خود تصمیم بگیرد و اگر مردد و دو دل بود به او حق انتخاب بدهید تا خود انتخاب کند (مثلا امروز دوست داری پیراهن آبی بپوشی یا سبز؟ یا غذا ماکارونی دوست داری یا مرغ؟ و …)
- اگر کودک در به خواب رفتن به تنهایی دچار مشکل جدی است و شدیدا دچار اضطراب و ترس است، می توانید تا به خواب رفتن او در اتاقش حضور داشته باشید و یا حتی در موارد شدید برای مدتی (چند روز یا چند هفته) تحتخواب خود را به اتاق او انتقال دهید ولی هرگز با او در یک رختخواب نخوابید. به کودک یادآور شوید که همچون گذشته صبح همگی دور هم خواهیم بود و صبحانه خواهیم خورد.
- تکنیک آرام سازی (تنفس عمیق شکمی، شمردن از 1 تا 10 یا بالعکس، شل کردن عضلات، تجسم سازی یک چیز یا موقعیت خوب در ذهن و …) را به کودک آموزش دهید تا در مواقع اضطراب و نگرانی به کار ببندد.
از شما متشکریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. سوالات خود را در قسمت “نظرات” با ما در میان بگذارید، همچنین اگر ایده یا نظری در رابطه با این مطلب دارید، خوشحال می شویم آن را با ما در میان بگذارید.
برگ اکالیپتوس را با خواص تب بر، ضد تنگی نفس و درمان آسم های ساده، مفید برای گرفتگی حنجره، ضد سرفه، قابض، ضد عفونی کننده، رفع درد لثه و دندان، درمان التهاب مهبل، درمان زخم، بدون هيچ اسانس و افزودنی شيميايی، از فروشگاه عطارک تهيه نماييد.
