نقش مس در بدن انسان (بیماری های مرتبط با اختلالات این ماده معدنی)
نقش مس در بدن انسان (بیماری های مرتبط با اختلالات این ماده معدنی و منابع غذایی آن)
به طور کلی، مواد معدنی به کمک هورمون ها، ویتامین ها و آنزیم ها موجب عملکرد صحیح بدن می شوند. در بدن انسان نزدیک به 24 ماده معدنی وجود دارد که یکی از آن ها مس (Cu) است. حدود 75 تا 150 میلی گرم مس در بدن انسان وجود دارد که 75 درصد از این مقدار در عضلات و استخوان ها متراکم شده است. از طرفی، چنانچه وزن بافت در نظر گرفته شود مغز بیشترین تراکم مس را داشته و بعد از آن کبد، قلب و کلیه قرار دارند. میزان ذخیره شده مس در کبد نوزادان حدود 5 تا 10 برابر این میزان در بزرگسالان است. این مقدار در 3 ماهگی شروع به کم شدن نموده و با میزان مس ذخیره بزرگسالان برابر می شود. در این مقاله با نقش مس در بدن، بیماری های مرتبط با اختلالات این ماده معدنی و منابع غذایی آن آشنا خواهید شد.
نقش مس در بدن انسان (بیماری های مرتبط با اختلالات این ماده معدنی و منابع غذایی آن)
عملکرد مس در بدن انسان
بیشترین میزان جذب مس در قسمت بالای روده صورت می گیرد که دارای PH اسیدی است و این عمل به وسیله اتصال مس به پروتئین حامل آن (متالونئونئین) انجام می شود (مصرف مقادیر زیاد ویتامین ث باعث کاهش میزان ترکیب فوق می شود).
مس حدود 15 دقیقه بعد از خوردن در خون ظاهر می شود و به وسیله آلبومین یا آمینو اسیدهای دیگر از غشاء سلول ها گذشته و وارد سلول می شود (این نوع مس فقط 7 درصد از مس سرم را تشکیل می دهد). اضافه مس به وسیله کبد از سرم خون جدا شده و به داخل صفرا ترشح می شود و در ترکیبی که حدود 2% مس دارد ذخیره می شود و یا در ترکیب مس با پروتئین دیگری به نام سرولوپلاسمین (یکی از پروتئین‌های مهم پلاسما است که وظیفه انتقال مس را بر عهده دارد) قرار می گیرد (93% مس سرم) و به خون باز می گردد.
مقدار مس سرم در حالت طبیعی حدود 15 تا 90 میکروگرم در صد میلی لیتر است و غده فوق کلیوی به وسیله تاثیر در میزان ساخت پروتئین مورد نیاز برای آزاد شدن مس از کبد، میزان آن را در خون در محدوده طبیعی نگاه می دارد. مس پس از ورود به مغز استخوان برای سنتز اریتروکوپرین به کار می رود که تشکیل دهنده 60% از مس موجود در گلبول های قرمز خون است (ترکیب مس موجود در کبد و بافت های عصبی نیز به ترتیب هپاتوکوپرین و سربروکوپرین نامیده می شود).
به طور کلی به این اجسام سیتوکوپرین گفته می شود که نشان دهنده ساختمان آن ها است. همچنین، به این مواد سوپراکسید دیسموتاز نیز می گویند که نشان دهنده نقش آنزیمی آن هاست.
همچنین بخوانید: مواد معدنی مورد نیاز بدن را بشناسید
راه های دفع مس از بدن
راه های دفع مس عبارتند از:
- مدفوع که شامل مس جذب نشده غذاها و صفرا است.
- ادرار که حدود 4 درصد دفع مس از این طریق می باشد.
اعمال بیولوژیکی مس
- تسریع در جذب آهن، سنتز هم (قسمتی از اریتروکوپرین)، آزاد شدن آهن (فریتین) از کبد. بنابراین، از کم خونی پیشگیری می کند.
- جزیی از یک ترکیب پروتئینی به نام فرد اکسیداز یا سرولوپلاسمین که در اکسیداسیون آهن 2 ظرفیتی به 3 ظرفیتی نقش دارد.
- آزاد شدن انرژی در داخل سلول ها که این عمل را به صورت قسمتی از آنزیم های سیتوکروم اکسیداز و کاتالاز انجام می دهد.
- دخالت در سنتز فسفولیپیدهایی که برای تشکیل میلین اعصاب ضروری هستند. در نتیجه از بیماری های خود ایمنی چون ام اس ( یک بیماری التهابی است که در آن غلاف های میلین سلول های عصبی در مغز و نخاع آسیب می بینند) جلوگیری می کند.
- قسمتی از آنزیم تیروزیناز که در تبدیل تیروزین به ملانین نقش دارد و به عنوان ماده رنگی پوست و مو شناخته می شود. فقدان این آنزیم باعث بروز بیماری آلبینیسم یا زالی (به دلیل نقص مادرزادی تیروزین به ملانین تبدیل نشده و با توجه به عدم تولید رنگدانه ملانین، پوست سفید رنگ باقی می ماند) می شود.
- دخیل در فعالیت آنزیم هایی که در سنتز الاستین (پروتئین موجود در دیواره آئورت) و کلاژن (پروتئین بافت همبند)، همراه با ویتامین ث، نقش دارند.
- نکته: سرولوپلاسمین مسئول حمل (ناقل) حدود 90% مس پلاسماست به طوری که هر مولکول آن به 6 مولکول مس اتصال می یابد.
بیماری ویلسون
ناهنجاری های متابولیسم مس
سندرم منکه (منکس)
بیماری سندرم منکه یا منکس (Menkes syndrome) در اثر اختلال در جذب مس بروز می نماید و مس جذب شده توسط سلول های روده به جریان خون وارد نمی شود. در این بیماران کندی رشد، زوال بافت مغز، موهای سفید سیخ سیخ دیده می شود که به دلیل کاهش مس سرم و سرولوپلاسمین بروز می نماید.
بیماری ویلسون
در بیماری ویلسون (Wilson’s disease) ارثی علی رغم تعادل مثبت مس، مقدار سرولوپلاسمین کاهش می یابد و در اثر افزایش سنتز پروتئین متصل شونده به مس این عنصر در کبد، مغز، کلیه و قرنیه تجمع یافته و حلقه های قهوه ای یا سبز رنگی را در این قسمت ها به وجود می آورد. از داروی پنی سیلامین برای دفع مس استفاده می شود. نچویز داروهای ضد اسید نیز می تواند جذب مس را مختل نماید (مصرف مقادیر زیاد مس نیز باعث کاهش رتینول پلاسما می شود).
در نوزادان 7 تا 9 ماهه ای که غذای آن ها فقط شیر است در اثر سوء تغذیه و اسهال کمبود مس بروز می نماید که با کاهش میزان سرولوپلاسمین و مس همراه است. علایم کمبود مس در این نوزادان با کاهش جذب آهن، کم شدن تعداد گلبول های سفید خون، تشکیل گلبول های قرمز ناقص و از بین رفتن مواد معدنی استخوان مشخص می شود.
منابع غذایی سرشار از مس
- آجیل ها که شامل بادام هندی، بادام، دانه‌ی کاج، بادام‌زمینی، فندق، پسته و گردو غنی‌ترین منابع مس هستند.
- غذاهای دریایی که شامل ماهی ساردین، ماهی تن، ماهی سالمون و صدف که غنی‌ترین منبع مس است.
- انواع گوشت مانند گوشت گاو، گوشت بوقلمون، مرغ و جگر گوساله بالاترین مقدار مس را در میان انواع گوشت‌ها دارد.
- دانه ها (بذرها) که شامل دانه کنجد، تخم کدو حلوایی، تخمه‌های هندوانه، بذر کتان، تخمه آفتابگردان حاوی مس هستند.
- ادویه ها مانند زعفران، خردل، تخم کرفس، پودر فلفل قرمز، میخک، زیره و پودر کاری حاوی مس هستند.
- گیاهان خشک شده مثل نعنا، برگ گشنیز، شوید، جعفری، مرزنجوش، ترخون و آویشن نیز حاوی مقدار کمی مس هستند.
- همچنین، در سبزیجات، میوه ها، چای سیاه، قهوه، سویا و لوبیا قرمز مس وجود دارد.
از شما متشکریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. سوالات خود را در قسمت “نظرات” با ما در میان بگذارید، همچنین اگر ایده یا نظری در رابطه با این مطلب دارید، خوشحال می شویم آن را با ما در میان بگذارید.
تباشیر را با خواص شادی بخش، تقویت معده، تسکین التهاب، رفع عطش، ضد استفراغ صفراوی، ضد اسهال خونی، تقویت اعضای ضعیف بدن، برطرف کننده تب های تند، ضد جوش و کورک، برطرف کننده زخم های دهان به ویژه در کودکان، بدون هيچ اسانس و افزودنی شيميايی، از فروشگاه عطارک تهيه نماييد.
