پیامدهای گرسنگی طولانی برای دیابت نوع 1

پیامدهای گرسنگی طولانی برای دیابت نوع 1

در دنیای معاصر، بسیاری از افراد به دلیل عوامل مختلفی مانند تغذیه نادرست، استرس و زندگی بی‌تحرک با مشکلاتی چون دیابت مواجه هستند. این شرایط می‌تواند تأثیرات عمیقی بر متابولیسم بدن داشته باشد، به‌ویژه از طریق تغییر نسبت انسولین به گلوکاگون. در این مقاله، به بررسی چگونگی کاهش نسبت انسولین به گلوکاگون و تأثیر آن بر فرآیندهایی مانند گلیکوژنولیز، گلوکونئوژنز و لیپولیز خواهیم پرداخت و پیامدهای آن، به ویژه در شرایطی مانند کتوزیس و کتواسیدوز دیابتی (DKA) را تحلیل خواهیم کرد.

هورمون‌های انسولین و گلوکاگون

انسولین و گلوکاگون دو هورمونی هستند که از پانکراس ترشح می‌شوند و نقش کلیدی در تنظیم سطح قند خون و متابولیسم انرژی ایفا می‌کنند. انسولین به‌عنوان هورمونی که عموماً پس از مصرف غذا تولید می‌شود، به کاهش سطح گلوکز خون کمک می‌کند و این کار را با تسهیل ورود گلوکز به سلول‌ها و ذخیره‌سازی آن به‌صورت گلیکوژن انجام می‌دهد. از سوی دیگر، گلوکاگون، که در شرایطی مانند ناشتا یا کمبود قند خون ترشح می‌شود، به افزایش سطح گلوکز خون کمک می‌کند و این کار را با تحریک گلیکوژنولیز و گلوکونئوژنز انجام می‌دهد.

پیامدهای گرسنگی طولانی برای دیابت نوع 1

کاهش نسبت انسولین به گلوکاگون

در شرایط خاصی مثل گرسنگی طولانی‌مدت، دیابت کنترل‌نشده، ورزش‌های سنگین، و استرس، نسبت انسولین به گلوکاگون کاهش می‌یابد. این کاهش باعث می‌شود که سیگنال‌های متابولیکی بدن تغییر کنند و به سمت تأمین انرژی از منابع دیگر از جمله چربی‌ها میل کند.

الف. گلیکوژنولیز و گلوکونئوژنز

کاهش نسبت انسولین به گلوکاگون به دو فرآیند اصلی منجر می‌شود:

• گلیکوژنولیز: این فرآیند منجر به تجزیه گلیکوژن ذخیره‌شده در کبد و عضلات به گلوکز می‌شود تا انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه تأمین شود. در شرایطی که میزان قند خون کاهش یابد، گلوکاگون به تجزیه گلیکوژن کمک می‌کند و گلوکز آزاد می‌شود.
• گلوکونئوژنز: این فرآیند مدیریت تولید گلوکز جدید از منابع غیرکربوهیدراتی، مانند آمینه‌اسیدها و گلیسرول، را بر عهده دارد. در شرایط گرسنگی شدید یا دیابت کنترل‌نشده، نیاز شدید به تأمین گلوکز برای حفظ فعالیت‌های حیاتی، به‌ویژه برای مغز، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

ب. لیپولیز

کاهش انسولین به گلوکاگون علاوه بر افزایش گلیکوژنولیز و گلوکونئوژنز، باعث افزایش لیپولیز نیز می‌شود. لیپولیز، فرآیندی است که چربی‌ها به اسیدهای چرب و گلیسرول تجزیه می‌شوند. با کاهش میزان انسولین، هورمون‌هایی مانند هورمون رشد و کاتکولامین‌ها (مانند آدرنالین) فعال می‌شوند و باعث افزایش تخریب چربی‌ها می‌شوند. در نتیجه، بدن به‌عنوان منبع اصلی انرژی به چربی‌ها روی می‌آورد و مواد کتونی تولید می‌گردد.

کتوزیس و کتواسیدوز دیابتی (DKA)

الف. کتوزیس

فاز کتوزیس زمانی راه می‌افتد که بدن به‌دلیل کمبود گلوکز، به‌جای گلوکز از چربی به‌عنوان منبع انرژی استفاده کند. با افزایش لیپولیز و تولید اجسام کتونی، این اجسام برای تأمین انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌ویژه برای مغز که نمی‌تواند به‌راحتی از چربی‌ها بهره‌برداری کند. افزایش اجسام کتونی، که شامل استوئن، استواستات و β-هیدروکسی بوتیرات می‌شود، منجر به تغییر در متابولیسم بدن و استفاده از چربی به‌عنوان منبع اصلی انرژی می‌گردد.

ب. کتواسیدوز دیابتی (DKA)

یک وضعیت حاد پزشکی است که به‌طور عمده در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ اتفاق می‌افتد، اگرچه می‌تواند در برخی موارد از دیابت نوع ۲ نیز رخ دهد. این وضعیت ناشی از ترکیبی از کمبود انسولین و افزایش سطح اجسام کتونی در خون است که منجر به اسیدوز متابولیک می‌شود. در این بخش به بررسی دقیق‌تر کتواسیدوز دیابتی، علل، نشانه‌ها، تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.

همچنین بخوانید: اصول تغذیه و رژیم غذایی برای بیماران دیابتی

تعریف کتواسیدوز دیابتی (DKA)

DKA هنگامی رخ می‌دهد که تولید اجسام کتونی یعنی تولید فراوان استواستات، بتاهیدروکسی‌موسیلات و استون به حدی می‌رسد که توانایی بافرینگ خون را فراتر از قابلیت‌های بدن برای تنظیم pH خون قرار می‌دهد. به‌عبارتی دیگر، در این وضعیت، تعادل اسیدی و بازی در خون مختل شده و خون به سمت اسیدوز می‌رود.

علل بروز DKA

چندین علت می‌توانند منجر به بروز کتواسیدوز دیابتی شوند:

الف. عدم مصرف انسولین کافی

یکی از رایج‌ترین علل DKA، عدم دریافت انسولین به‌مقدار کافی است. این عدم مصرف ممکن است به‌خاطر عدم دسترسی به دارو، عدم تجویز کافی از سوی پزشک یا خودداری بیمار به دلایلی مانند ترس یا عدم درک صحیح از وضعیت دیابت باشد.

ب. عفونت یا بیماری

عفونت‌ها مانند عفونت‌های تنفسی یا عفونت ادراری می‌توانند بار متابولیک بر بدن ایجاد کرده و نیاز انسولین را افزایش دهند. بدن در پاسخ به عفونت، هورمون‌های استرس مانند کاتکولامین‌ها و کورتیزول تولید می‌کند که می‌توانند مقاومت به انسولین را افزایش دهند و در نتیجه کتواسیدوز را تسهیل کنند.

ج. استرس و آسیب

اضطراب‌های جسمی مانند جراحی، آسیب‌های شدید یا حتی ورزش شدید می‌توانند منجر به افزایش سطح قند خون و کاهش فعالیت انسولین شوند و در نتیجه منجر به DKA شوند.

د. کم‌آبی

کم‌آبی به‌عنوان یک عامل دیگر می‌تواند آسیب‌های محسوسی به بیماران دیابتی برساند و فرآیندهای متابولیکی در بدن را مختل کند، که ناپایداری قند خون را به دنبال دارد.

نشانه‌های کتواسیدوز دیابتی

نشانه‌های عمومی

• افزایش قند خون: معمولاً غلظت قند خون در DKA به بالای ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد.
• افزایش اجسام کتونی: سطوح بالایی از اجسام کتونی در خون و ادرار وجود دارد که می‌تواند با تست‌های مخصوص آزمایشگاهی تشخیص داده شود.
• اسیدوز متابولیک: pH خون به زیر ۷.۳ خواهد رسید.

علائم بالینی

افراد مبتلا به DKA ممکن است نشانه‌های زیر را تجربه کنند:

• تشنگی شدید: به علت از دست دادن مایعات و الکترولیت‌ها.
• تکرر ادرار: به‌خاطر افزایش قند خون و دفع ادرار.
• ضعف و خستگی: ناشی از کمبود انرژی و تغییرات متابولیک.
• نفس‌های عمیق و سریع (Kussmaul respirations): بدن سعی دارد تا CO₂ اضافی را از طریق تنفس دفع کند تا pH خون را تنظیم کند.
• بوی میوه‌ای در تنفس: ناشی از ورود مقادیر زیاد کتون به خون.
• حالت تهوع و استفراغ: به‌دلیل تقاضا برای بیشتر مایعات و هم‌چنین تغییرات در وضعیت متابولیک.

تشخیص DKA

تشخیص کتواسیدوز دیابتی بر اساس ترکیبی از نشانه‌های بالینی و آزمایش‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود که شامل موارد زیر است:

• اندازه‌گیری قند خون: برای تایید هیپرگلیسمی.
• آزمایش سطح اجسام کتونی: عدم حضور اجسام کتونی در ادرار یا خون.
• اندازه‌گیری pH و سطح بی‌کربنات در خون

اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از کتواسیدوز دیابتی (DKA)

برای جلوگیری از کتواسیدوز دیابتی (DKA)، اقدامات پیشگیرانه و مدیریت مناسبی در رابطه با دیابت ضروری است. در ادامه، به مهم‌ترین راهکارها و اقداماتی که می‌توان برای جلوگیری از این وضعیت انجام داد، پرداخته می‌شود:

۱. مدیریت قند خون

• پایش منظم قند خون: پایش منظم و مرتب قند خون به فرد این امکان را می‌دهد که نسبت به تغییرات قند خون خود آگاهی داشته باشد. استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون می‌تواند به شناسایی نوسانات قند و اتخاذ اقدامات مناسب کمک کند.
• تنظیم دوز انسولین: مطابق با توصیه پزشک، دوز انسولین را به‌صورت منظم تنظیم کنید. در مواقع استرس، بیماری یا تغییر در رژیم غذایی، ممکن است نیاز به افزایش دوز انسولین باشد.

۲. آموزش و آگاهی

• آموزش در مورد دیابت: افرادی که دیابت دارند باید در مورد شناسایی زودهنگام علائم DKA و انواع مشکلات مرتبط با قند خون آموزش ببینند. این آموزش می‌تواند شامل نشانه‌های کمبود انسولین و افزایش اجسام کتونی باشد.
• آموزش خانواده و دوستان: خانواده و دوستان باید آگاه باشند که چگونه به فرد مبتلا به دیابت کمک کنند و نشانه‌های DKA را تشخیص دهند.

۳. تغذیه مناسب

• رژیم غذایی متوازن: مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده، پروتئین‌ها و چربی‌های سالم می‌تواند به تنظیم قند خون و جلوگیری از نوسانات سریع قند کمک کند. تنوع در رژیم غذایی همچنین به تأمین نیازهای تغذیه‌ای بدن کمک می‌کند.
• نظارت بر کربوهیدرات‌ها: اندازه‌گیری درست و مناسب کربوهیدرات‌های مصرفی و تنظیم دوز انسولین متناسب با آن‌ها کلیدی برای پیشگیری از افزایش ناگهانی قند خون است.

۴. آب و مایعات کافی

در روزهایی که دما بالا است یا فرد بیمار است، مصرف آب و مایعات کافی حیاتی است. کم‌آبی می‌تواند باعث افزایش غلظت قند خون و در نتیجه افزایش خطر DKA شود.

۵. پاسخ به استرس‌ها

• مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق می‌تواند به کنترل سطح قند خون در زمان‌های استرس کمک کند.
• پاسخ به بیماری: اگر به بیماری مبتلا می‌شوید، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید و بر نیازهای انسولین خود نظارت داشته باشید. در شرایط بیماری، ممکن است نیاز به تغییر میزان انسولین داشته باشید.

۶. مراقبت‌های پزشکی منظم

• مشاوره پزشکی: مراجعه به پزشک برای بررسی منظم قند خون، کنترل انسولین، و تنظیم برنامه درمانی ضروری است. از پزشک خود بخواهید که شما را در مورد پیشگیری از DKA و مدیریت دیابت راهنمایی کند.
• آزمایش‌های دوره‌ای: انجام آزمایش‌های منظم برای نظارت بر سطح کتون در خون و پایش سلامت کلی بیمار امری ضروری است.

۷. استفاده از تکنولوژی

دستگاه‌های خودکار مدیریت قند خون: استفاده از دستگاه‌های پمپ انسولین و مانیتورهای مستمر قند خون می‌تواند در کنترل بهتر قند خون و شناسایی زود هنگام نوسانات کمک کند.

نتیجه‌گیری

کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت جدی و بالقوه کشنده است که می‌توان با انجام اقدامات پیشگیرانه مناسب از آن جلوگیری کرد. توجه به مدیریت قند خون، آموزش و آگاهی، تغذیه صحیح، پایش مداوم و مشاوره پزشکی می‌تواند نقش مؤثری در جلوگیری از DKA و حفظ سلامت افراد مبتلا به دیابت ایفا کند. با کنترل مؤثر دیابت و انجام این اقدامات، می‌توان از بروز این شرایط خطرناک جلوگیری کرد و به زندگی با کیفیت‌تری دست یافت.

از شما متشکریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. سوالات خود را در قسمت “نظرات” با ما در میان بگذارید، همچنین اگر ایده یا نظری در رابطه با این مطلب دارید، خوشحال می شویم آن را با ما در میان بگذارید.

برای خرید دارچین سیلان کلیک کنید

دارچین سیلان را با خواص درمان ناراحتی های معده و افزایش سلامت دستگاه گوارش، افزایش سوخت و ساز بدن و کاهش وزن، ضد التهاب و تسکین دهنده درد، ضد افسردگی، افزایش گردش خون، ضد تب، تقویت قوای جنسی و … با بهترین کیفیت، از فروشگاه عطارک تهيه نماييد.

ارتباط آنلاین در تلگرام