تلخ بیان و خواصش را بشناسیم

تلخ بیان و خواصش را بشناسیم

گیاه تلخ بیان و خواصش را بشناسیم

به فارسی تلخه، تلخ بیان، تلخ بن، سوفورا و در مناطق مختلف ایران انواع آن با نام های محلی شناخته می شود. به فارسی مامکه و مامکه سفید و تلخه گفته می شود. گیاهی است چند ساله تمام اندام گیاه از کرک نرمی پوشیده شده است و ساقه های آن ضخیم و افراشته می باشد. برگ های آن مرکب، هر برگ دارای 7-12 جفت برگچه می باشد. هر برگچه بیضی سبز رنگ است. گل های آن سفید و نخودی رنگ به شکل گروهی از 60- 80 گل در قسمت انتهای شاخه گل دهنده ظاهر می شود. میوه آن نیام و غلاف آن به طول 7-10 سانتیمتر که در آن 2-10 دانه قرار دارد.

این گیاه در کرج، اطراف تهران، شمال ایران، خوی، بلوچستان و تفرش دیده شده است. در بلوچستان با نام های محلی بوزونداک و قورزه و در تفرش به نام تلخه شناخته می شود. به فارسی تلخک گفته می شود، گیاهی است چند ساله شکل آن شبیه گونه قبلی است. این گیاه در کرج، کرمان، خراسان، شاهرود، بسطام، صحرای شن زار میمه، بین دامغان و سبزوار، بین رباط سفید و تربیت حیدریه و در آخر در تایباد دیده می شود.

ترکیبات شیمیایی تلخ بیان

از نظر ترکیبات شیمیایی در ریشه و در دانه آن وجود آلکالوئید سی تیزین تایید شده است. دانه آن سمی است و در آن آلکالوئید مایع فرار سوفورین که شبیه سی تیزین است مشخص شده است. در گزارش بررسی های دیگری آمده است که در این گونه آلکالوئیدهای ماترین و متیل سی تیزین و سی تیزین و یک باز غیر مشخص وجود دارد. در گل های این گیاه روتین، رامنوگلی کوزید، کوثرستین، رامنوز و گلوکز وجود دارد. در گیاه ماده سوفورین که مشابه روتین است، کوثرستین و رامنوز یافت می شود. میوه آن دارای قند و سوفورین که در کوثرستین و انی سول حل می شود، می باشد و به علاوه دارای سوفوریکوزید که یک هتروزید جدید است، می باشد.

خواص و کاربرد تلخ بیان

برگ های تلخ بیان شبیه برگ سنا خاصیت مسهلی دارد و در هند به عنوان مسهل از آن استفاده می شود.  در هند از دانه این گیاه برای دفع حشرات موذی استفاده می شود. در هند و چین، در کامبوج معتادان به تریاک که درآمد آن ها کم است چون دانه های آن ارزان است، آن را با تریاک مخلوط کرده و مصرف می کنند. در شبه جزیره مالایا از دانه و برگ و ریشه تلخ آن به عنوان قابض در اسهال های ساده استفاده می شود در اندونزی دانه و ریشه آن برای معالجه ناراحتی های معده استفاده می شود و ضمنا برای نرم کردن سینه نیز مفید است. جوشانده ریشه سرشاخه های جوان یا دانه های آن آنتی کولرتیک است یعنی از ترشح زیاد صفرا توسط کبد جلوگیری می کند. دانه های آن مسهل است، آلکالوئید موجود در دانه آن سی تیزین مشابه سوفورین اثر فلج کننده روی حیوانات خون گرم دارد.

از غلاف میوه آن برای تهیه رنگ استفاده می شود. در چین مرسوم است که غلاف میوه گیاه را برای مصارف طبی با روش زیر تهیه نمایید.