معرفی گیاه اسفرزه و فواید شفابخش آن برای سلامتی بدن
معرفی گیاه اسفرزه و فواید شفابخش آن
اسفرزه که با نام های دیگری نظیر اسپرزه، اسبرزه، اسفیوس، اسپغول، سفید خوش، شکم پاره، قارنی یارخ، بذر قطور، بذر قطونا، برزقطونان، بارهنگ تخم مرغی، اسفرزه هندی، بتکو و برغوثی شناخته می شود، گیاهی است علفی و کوتاه و از خانواده بارهنگ می باشد. گیاه اسپرزه گونه های مختلفی دارد و بلندی آن به ده تا 30 سانتیمتر (در برخی موارد به 40 سانتیمتر) می رسد.
برگ های آن باریک، دراز و نوک دار است که به طور گروهی از چند برگ از نقاط مختلف ساقه خارج می شود. دانه های اسفرزه (و گاهی پوست دانه آن) دارای خواص دارویی و درمانی فراوانی است. عمدتا از دانه اسفرزه به عنوان ضد سرفه، ملین، ضد التهاب پوستی و ضد التهاب گوارشی استفاده دارویی می شود. حال در ادامه این مطلب به معرفی گیاه اسفرزه و فواید شفابخش آن خواهیم پرداخت.
مشخصات ظاهری گیاه اسپرزه (اسفرزه)
اسفرزه (Plantago ovata) گیاهی علفی، چند ساله و از خانواده بارهنگ (Plantaginaceae) می باشد که ارتفاع کمی بین 5 تا 30 سانتی متر دارد. این گیاه بدون ساقه یا دارای ساقه بسیار کوتاه و پوشیده از تارهای نرم است. همچنین، برگ های آن باریک، دراز، نوک تیز، با کناره صاف یا دندانه ای ظریف و منتهی به دمبرگ دراز می باشد. در سطح پهنک آن معمولا 3 رگبرگ سراسری در جهت طولی دیده می شود.
گل های آن به صورت سنبله های استوانه یا تقریبا مدور، به طول 1/5 تا 3 سانتی متر در راس دمگل ظاهر می شود. براکته گل ها، هر یک 4 میلی متر طول دارد و به رنگ سبز مایل به قهوه ای است. گل های آن به شکل خوشه ای مدوری روی پایه های بلند در بالای گیاه به رنگ سفید، سرخ و قرمز تیره ظاهر می شوند میوه اش پوشینه و محتوی دانه هایی به رنگ قهوه ای روشن است. دانه های آن خیلی ریز حدود یک میلی متر و بسته به گونه آن به رنگ سفید، قرمز و سیاه خیلی سخت است که از مصرف نوع سیاه آن باید اجتناب کرد.
معرفی گیاه اسفرزه
محل رویش و پراکنش گیاه اسفرزه
گیاه اسفرزه بومی ایران و هندوستان است و در همین کشورها و کشورهای همجوار مانند پاکستان کشت می شود. این گیاه در نواحی گسترده ای از شمال ایران در دشت گرگان، گیلان بین منجیل و پاچنار در راه قزوین و رشت، در رودبار بین چالوس و در لرستان، کردستان، اصفهان، ایلام، مهران، شوش، در تخت جمشید فارس، در کرمان نزدیک بم، مسجد سلیمان و بوشهر دیده می شود.
اندام قابل مصرف اسپرزه
اندام مصرفی گیاه اسفرزه شامل دانه های آن می باشد که قایقی شکل و به طول 1 تا 3/5 میلی متر و عرض 1 تا 1/7 میلی متر و به رنگ قهوه ای روشن است. به علاوه، قسمت روی این دانه لایه ای موسیلاژی و سفید رنگ پوشیده شده است. در بسیاری مواقع از پوست دانه به عنوان اندام دارویی استفاده می شود. دانه اسفرزه دارای مزه ای لعابی و بدون بو است و پودر آن به رنگ قهوه ای روشن دیده می شود.
ترکیبات شیمیایی گیاه اسفرزه
این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی نظیر ترکیبات موسیلاژی (20 تا 30 درصد)، روغن (حدود 5 درصد) و ایریدوئیدها در مقادیر کم می باشد.
خواص درمانی اسفرزه
طبیعت اسفرزه سرد و تر است و به عنوان ضد سرفه و ملین استفاده می شود. علاوه بر این، برای رفع عطش، کاهش تب و دمای بدن، تسکین درد، بواسیر، درمان یبوست، گلو درد و گرفتگی صدا، خارش، خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی)، درد مفاصل، کاهش اشتهای کاذب، کمک به کاهش وزن، کاهش کلسترول و تری گلیسیرید و مهار کننده سرطان کاربرد دارد. همچنین، برای تسکین سردردهای گرم و رفع خشکی دماغ و اعصاب مفید است.
همچنین بخوانید: 4 راهکار موثر برای درمان یبوست
طریقه مصرف اسفرزه برای درمان بیماری ها
استعمال داخلی (خوراکی)
1- بارهنگ تخم مرغی (اسفرزه) را به همراه عناب در آب خیس کنید و آب حاصل از آن را صبح ناشتا بخورید. همچنین، استعمال خارجی این آب برای خارش واژن بسیار مفید است.
2- دانه های اسفرزه را در آب ریخته و اجازه دهید حالت لعابی بگیرد. مصرف این آب عطش شدید و همچنین، عطش ناشی از حصبه را کاهش می دهد.
3- دانه های اسفرزه مدر (ادرارآور) هستند. مصرف دمنوش آن برای درمان سوزاک مفید می باشد.
4- مصرف روزانه یک قاشق شربت خوری از دانه اسفرزه در یک فنجان آب جوش در سه نوبت (صبح، ظهر و شب)، اسهال خونی را درمان می کند و همچنین، از خون ریزی زیاد در دوران قاعدگی جلوگیری می نماید. توصیه می شود برای درمان اسهال های طولانی و مزمن دانه ها را بو داده و هر روز میل نمایید.
5- اگر لعاب این دانه را به طور منظم در گلو غرغره کرده و هم جرعه جرعه بخورید، گلو درد و گرفتگی صدا ناشی از گرمی و حرارت را درمان می کند. همچنین، استفاده از آن به عنوان دهان شویه، برفک، سوختگی، تاول و زخم های دهان را برطرف می کند.
استعمال خارجی (ضمادها)
- مقداری از دانه های اسفرزه را در کمی آب خیس کنید تا خوب لعاب انداخته، به هم بچسبد و به صورت خمیر در آید. سپس، آن را در پارچه ای بریزید به طوری که دو طرف اسپرزه ها را پارچه گرفته و آن را روی دمل یا جوش بینی بگذارید. تکرار این کار دمل و جوش ها را از بین می برد.
- اسپرزه برای درمان سالک نیز مفید می باشد، بدین منظور دانه ها را کوبیده و بعد با سرکه خمیر کنید و هر روز صبح و شب روی محل ضماد کنید.
- برای درمان دمل یا کورک پستان، اسپرزه را خیس کنید. سپس، دانه های آن را با برگ کوبیده خرفه تازه مخلوط کرده و از ضماد آن استفاده کنید.
- در کتب سنتی آمده است که، اگر دانه اسپرزه را با شیر مادر دختر دار خمیر کرده و ضماد کنید، خنازیر را درمان می کند.
- اگر مدتی ضماد این دانه را با روغن بنفشه مخلوط کرده و هر شب بر روی مو و پوست سر بگذارید، برای جلوگیری از موخوره، رشد و نرم کردن مو بسیار مفید است.
- برای تسکین درد مفاصل گرم، نقرس و نرم کردن ورم ها به خصوص ورم های پشت گوش از ضماد لعاب دار آن مخلوط با سرکه و روغن گل سرخ استفاده نمایید.
توجه:
اسپرزه کوبیده شده هیچگاه نباید در استعمال داخلی خورده شود، زیرا خوردن کوبیده آن خطرناک است و خوردن حدود چهل گرم از آن باعث سرد شدن بدن، تخدیر، تنگی نفس، آشفتگی و سرانجام منجر به غش، توقف نبض و پس از مدتی احتمالا منجر به مرگ می شود.
از شما متشکریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. سوالات خود را در قسمت “نظرات” با ما در میان بگذارید، همچنین اگر ایده یا نظری در رابطه با این مطلب دارید، خوشحال می شویم آن را با ما در میان بگذارید.
اسفرزه را با خواص کاهش احتمالی گلوکز خون، کمک در کاهش وزن، مکمل فیبری، کاهنده کلسترول و تری گلیسیرید، مهار کننده سرطان، سندرم روده، نرم کننده مدفوع، بدون هيچ اسانس و افزودنی شيميايی، از فروشگاه عطارک تهيه نماييد.
