معرفی درخت سرخدار و خواص آن

معرفی درخت سرخدار و خواص آن

در کتب طب سنتی با نام های زرنب، رجل الجراد و شجره الفشاع آمده است. در ایران با نام های محلی مختلفی در مناطقی که می روید شناخته می شود. از جمله در مازندران و گرگان سرخدار و سخدار، در کتول گرگان سوختال، در رودسر و آستارا سیردار و در ارسباران جیوا می نامند.

مشخصات سرخدار

سرخدار درختی است دو پایه از سوزنی برگان که رشد آن بسیار کم است و طول عمر آن بسیار زیاد، معروف است که تا 2000 سال عمر می کند. ارتفاع آن به ندرت از 20 متر تجاوز می کند ولی قطر آن زیاد می شود و تا 3 متر نیز دیده شده است. برگ هایش باریک دراز، نوک تیز که روی آن به رنگ تیره و براق و زیر برگ سبز روشن می باشد. پوست تنه درخت فلسی و قرمز رنگ است و به همین علت آن را سرخدار می گویند. به مقطع تنه موجی سینوسی است، با این که از سوزنی برگان است فاقد مجاری صمغی است. گل ها دو پایه و میوه آن منفرد گوشتی و قرمز رنگ که در درون آن یک دانه تخم مرغی شکل قرار دارد و شبیه میوه های هسته دار که سر آن کمی گودی دارد می باشد.

میوه آن را در اصطلاح محل اریل گویند. برگ های آن سمی است و مصرف علوفه ندارد، چوب آن خیلی متراکم مغز چوب سفید ولی قسمت خارج چوب قرمز تیره رنگ با رگه های قهوه ای است. قشر قرمز رنگ گوشتی میوه لعاب دارد و شیرین است ولی چون سمی است مقدار کمی از آن را می توان خورد. سایر قسمت های گیاه شامل پوست، چوب، دانه همه سمی هستند برگ آن نیز سمی است و فقط به مقدار محدود برای استعمال داخلی ممکن است تجویز شود. این درخت پاجوش فراون می دهد و به خوبی هرس را تحمل می کند.

معرفی درخت سرخدار و خواص آن

سرخدار بومی اروپا و شمال آفریقاست و در اغلب جنگل های شمال ایران از آستارا تا گرگان نیز در ارتفاعات میان بند انتشار دارد. در کتول، زیارت، رامیان، دامنه های امامزاده ابراهیم در گیلان و همچنین در جنگل های ارسباران دیده می شود. در مخزن الادویه آمده است که در کوه های فارس نیز دیده شده ولی گیاه شناسان ایرانی در پنجاه سال اخیر گزارشی مبتنی به تایید وجود این درخت در فارس نداده اند.

ترکیبات شیمیایی درخت سرخدار

درخت دارای آلکالوئید تاکسین می باشد که ماده عامل سمی و تلخ گیاه است و در تمام قسمت ها اعم از برگ، شاخه، پوست، دانه، چوب وجود دارد و فقط در گوشت میوه بدون دانه آن مقدارش خیلی کم یا تقریبا نیست. برگ های گیاه دارای آلکالوئید تاکسین، تاکسی نین و مقدار جزیی افدرین می باشد. مقدار آلکالوئید گیاه در زمستان به حداکثر می رسد. آلکالوئید تاکسین یک سم شدید قلبی است، مقدار دوز مهلک تاکسین که داخل ورید تزریق می شود برای خرگوش بین 2-3 میلی گرم برای هر یک کیلوگرم وزن دام است که موجب ضعف و سرکوب شدن قلب و دستگاه تنفسی می شود. گیاه دارای یک گلوکوزید به نام تاکسی کاتین نیز می باشد.