اختلالات قشر غدد آدرنال (غدد فوق کلیوی)
با اختلالات قشر غدد آدرنال (غدد فوق کلیوی) آشنا شوید
دو غده آدرنال (Adrenal) یا غده های فوق کلیوی به صورت صفاقی (شکمی) بر روی قسمت فوقانی دو‌کلیه وجود دارند. هر کدام از این غدد ۴ گرم بوده و ۴ تا ۶ سانت متر طول و ۲ تا ۳ سانتی متر عرض دارند. قسمت مرکزی (مدولا) غده آدرنال ۱۰ درصد کل غده را تشکیل داده و مسئول ترشح کاتکول آمین ها می باشد. قسمت قشری (کورتکس) آدرنال ۹۰ درصد غده را تشکیل داده و مسئول ترشح سه هورمون از سه ناحیه متفاوت است که شامل ترشح هورمون آلدوسترون، گلوکوکورتیکوئیدها (اصلی ترین هورمون کورتیزول) و آندروژن ها (تستوسترون) می باشد. حال در ادامه این مقاله با اختلالات قشر غدد آدرنال (غدد فوق کلیوی) آشنا شوید.
اختلالات قشر غدد آدرنال (غدد فوق کلیوی)
اختلالات قشر غدد آدرنال (غدد فوق کلیوی)
1- پرکاری غده آدرنال (سندرم کوشینگ)
سندرم کوشینگ (Cushing’s syndrome) با افزایش بیش از حد سطح پلاسمایی کورتیزول و افزایش دفع ادراری استروئیدها مشخص می شود، به همین علت این سندرم را هایپرکورتیزولیسم (افزایش کورتیزول) نیز می‌نامند. سطح پلاسمایی بالای گلوکوکورتیکوئیدها می تواند منشا خارجی (داروها) و یا داخلی (قشر آدرنال) داشته باشد. در موارد با منشا داخلی، اختلال ممکن است در خود غده یا خارج از غده باشد. ۷۰ درصد موارد سندرم کوشینگ به دنبال ترشح بیش از حد در ACTH از غده هیپوفیز و به تبع آن هیپرپلازی آدرنال (بیماری کوشینگ) اتفاق می افتد. علت ترشح بیش از حد ACTH در ۸۵ درصد موارد آدنومای (تومور خوش‌خیم با منشا بافت غددی) هیپوفیز است. سایر موارد سندرم کوشینگ غیر وابسته به ACTH بوده و ناشی از آدنوم یا کارسینوم های آدرنال است. بیشتر تومورهای قشر آدرنال (آدنوم) از نوع خوش خیم می باشند.
علایم بالینی
شایع ترین یافته در سندرم کوشینگ که در ۹۰ درصد بیماران وجود دارد، چاقی مرکزی و گردی صورت می باشد. ۵۰ درصد بیماران چاقی محیطی و تجمع چربی دارند. تجمع چربی در ناحیه پشت گردن شایع است. سایر علایم شامل رشد مو در صورت، خون مردگی، اختلالات خواب، آکنه، میوپاتی (ضعف عضلانی) وکاهش میل جنسی می باشد.
درمان دارویی (فارماکوتراپی)
داروهای مورد استفاده در سندرم کوشینگ را می توان به ۴ دسته تقسیم نمود که عبارتند از: مهارکننده های سنتز استروئیدها، تخریب کننده های قشر آدرنال (میوتان)، داروهای تغییر دهنده آزادسازی ACTH و مهارکننده های رسپتور گلوکوکورتیکوئیدها می باشد.
همچنین بخوانید: شایعترین بیماری های غدد (غده بزاقی، عرقی و پروستات)
2- کم کاری غده آدرنال (بیماری آدیسون)
نارسایی اولیه آدرنال یا بیماری آدیسون (Addison diseases) اغلب به دنبال تخریب تمام نواحی قشر آدرنال ایجاد می شود و منجر به کمبود کورتیزول، آلدوسترون و انواع آندروژن ها می شود. علت آدیسون اغلب ناشناخته است، ولی برخی بیماری ها مانند سل و برخی داروها از جمله کتوکونازول می توانند باعث نارسایی اولیه آدرنال شوند.
نارسایی ثانویه آدرنال معمولا به دنبال مصرف استروئیدها ایجاد می شود. مهار محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – آدرنال و کاهش آزادسازی ACTH باعث اختلال در ترشح کورتیزول و آندروژن ها از قشر آدرنال می شود. تمام اشکال دارویی استروئیدها (خوراکی، موضعی، استنشاقی و اسپری بینی) می توانند باعث نارسایی قشر آدرنال شوند. میرتازاپین (داروی ضد افسردگی) و پروژسترون ها (مانند مدورکسی پروژسترون و مژسترول) نیز می توانند باعث نارسایی ثانویه آدرنال شوند.
نکته: در نارسایی ثانویه، سطح سرمی مینرالوکورتیکوئیدها معمولا بدون تغییر می ماند.
علایم بالینی
علایم و نشانه های نارسایی آدرنال یا بیماری آدیسون شامل ضعف، کاهش وزن، سردرد، اسهال، تهوع، سردی بدن، افسردگی، سرگیجه، تب و افت فشار خون می باشد.
درمان دارویی بیماری آدیسون
فرآورده های انتخابی جهت جایگزینی شامل هیدروکورتیزون (Hydrocortisone)، کورتیزون (Cortisone)، پردنیزون (Prednisone) و پردنیزولون (Prednisolone) بوده که معمولا دو بار در روز تجویز می شوند. دوز توصیه شده جهت شروع جایگزینی، ۱۵ میلی گرم هیدروکورتیزون و یا ۵ میلی گرم پردنیزولون می باشد. در شرایط فعالیت شدید یا استرس، توصیه می شود ۵ تا ۱۰ میلی گرم هیدروکورتیزون به دوز روزانه اضافه شود. در بیماری های تب دار، تصادفات و شرایط سخت دیگر، توصیه می شود دوز روزانه دارو دو برابر شود.
3- نارسایی حاد آدرنال (کریز آدرنال)
هر عاملی که باعث افزایش شدید نیاز به عملکرد آدرنال یا غدد فوق کلیوی شود، می تواند فرد را در حالت اورژانسی کریز آدرنال قرار دهد. استرس های شدید، جراحی، عفونت ها و تروما علل مستعد ساز کریز آدرنال در فرد با اختلالات زمینه ای آدرنال یا هیپوفیر می باشند. شایع ترین علت کریز آدرنال، مهار محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – آدرنال با مصرف کورتیکواستروئیدها و قطع ناگهانی این فرآورده ها می باشد.
درمان کریز آدرنال
درمان انتخابی کریز آدرنال، هیدروکورتیزون وریدی (به علت داشتن هر دو خاصیت گلوکوکورتیکوئیدی و مینرالوکورتیکوئیدی) است.
توجه: تمامی روش های درمانی و داروها را ارائه شده در این مقاله صرفا جهت آگاهی بوده و توصیه می شود از مصرف خودسرانه داروها اجتناب نمایید.
از شما متشکریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. سوالات خود را در قسمت “نظرات” با ما در میان بگذارید، همچنین اگر ایده یا نظری در رابطه با این مطلب دارید، خوشحال می شویم آن را با ما در میان بگذارید.
گیاه بوقناق (زول) را با خواص درمان تب، سرفه و سرماخوردگی، درمان سرطان، رفع مشکلات گوارشی، فعال کردن غدد فوق کلیوی، تنظیم آندرنالین، درمان کم خونی، درمان درد و التهاب مفاصل، افزایش کارایی مغز، جلوگیری از عفونت های قارچی یا باکتریایی، بدون هیچ اسانس و افزودنی شیمیایی، از فروشگاه عطارک تهیه نمایید.
