گیاه بذرالبنج یا بنگ دانه

با گیاه بذرالبنج یا بنگ دانه آشنا شوید

بذرالبنج که با نام های دیگری مانند بنگ دانه، بذرالبنگ و ژوسیکام شناخته می شود، گیاهی است با برگ های مثلثی شکل که بر روی ساقه و برگ های آن کرک های پنبه ای مانند به رنگ سفید دیده می شود. درون میوه های این گیاه دانه های قهوه ای یا سیاه رنگی وجود دارد که اگر میوه را تکان دهید صدا تولید می کند، از این جهت به آن بنگ دانه می گویند.

این گیاه سمی حداقل دو هزار سال است که به عنوان یک داروی مسکن برای کاهش درد و شل کننده ماهیچه ها شناخته شده است. روغن بذرالبنج به عنوان یک داروی ضد رماتیسم مصرف سنتی دارد. برگ و دانه های گیاه در طب گیاهی مورد مصرف قرار می گیرند و به دلیل سمی بودن شدید، مصرف آن در طب سنتی زیاد معمول نشده است. حال در این مقاله با گیاه بذرالبنج یا بنگ دانه آشنا شوید.

مشخصات ظاهری گیاه بنگ دانه

بذرالبنج (Hyoscyamus niger)، گیاهی است از خانواده سیب زمینی (Solanaceae)، علفی، یک ساله یا دو ساله، دارای ساقه ای به ارتفاع ۲۰ تا ۸۰ سانتی متر و حتی بیشتر که ریشه ای راست دارد. برگ های مثلثی شکل این گیاه پوشیده از کرک های فراوان و تقریبا فاقد دمبرگ و چسبیده به ساقه هستند. درازای برگ ها به ۲۰ تا ۴۰ و پهنای آن به ۵ تا ۷ سانتی متر می رسد.

برگ ها دارای بریدگی های شانه ای می باشند و این بریدگی ها برگ را به چند لوب تقسیم می کنند. رنگ برگ های آن سبز مایل به سفید است و به مجرد دست زدن به انگشتان می چسبد. گل های زرد این گیاه، منقوش به شبکه ای از خطوط ارغوانی و‌ مجتمع به صورت گرزن یک سویه است که در قسمت انتهایی ساقه قرار دارد. میوه ها شکل دیگی دارند و محتوای دانه های فراوان به شکل قلوه ای، به اندازه 1 تا 1/3 میلی متر و به رنگ کرم-خاکستری هستند. همچنین، جام میوه پوشیده از کرک فراوان است.

گیاه بذرالبنج یا بنگ دانه

محل رویش و پراکنش گیاه بنگ دانه

بذرالبنج در اروپا، آسیای غربی، شمال آمریکا و شمال آفریقا می روید و در اکثر نقاط جهان کشت می شود. در کشورهای بالتیک و روسیه به صورت خودرو بهره برداری می شود. این گیاه در ایران می روید و از جنس آن، ۱۸ گونه در ایران گزارش شده است.

اندام قابل مصرف گیاه بذرالبنج

اندام مورد مصرف بنگ دانه شامل ساقه ها، دانه ها و برگ های خشک شده آن می باشد که دارای کرک های پوششی فراوان با بویی ناخوشایند و مزه ای نمکی و تلخ هستند. پودر بذرالبنج نیز به رنگ سبز روشن است.

ترکیبات شیمیایی گیاه بذرالبنج

برگ ها، ساقه ها و دانه های گیاه حاوی مقادیر فراوانی از ترکیبات تروپان آلکالوئیدهای مهم (مانند هیوسیامین یا اوسکوپولامین) می باشد. وجود این آلکالوئیدها باعث سمی بودن این گیاه شده است. علاوه بر آلکالوئیدها، این گیاه دارای ترکیبات فلاونوئیدها و کومارین ها نیز می باشد.

خواص دارویی بذرالبنج

بنگ دانه دارویی است سمی که در مصرف آن باید احتیاط گردد، به همین علت امروزه بیشتر از ترکیبات استخراج شده این گیاه مانند هیوسیامین و آتروپین به عنوان یک داروی آنتی کولینرژیکی (آنتی‌موسکارین) برای درمان آسم، ترمیم کننده سیستم اعصاب، آرامبخش، تسکین دهنده ناراحتی های سالخوردگان و دوری از ضعف و جراحی ها از آن استفاده می شود. یکی از معروف ترین داروهای آنتی کولینرژیک هیوسین است که برای حساسیت ها و اختلالات دستگاه گوارش تجویز می شود و این عنصر در بذرالبنج هم وجود دارد. برای مصارف دارویی برگ ها، دانه ها و حتی ساقه های برگ دار آن را جمع آوری می کنند. بعد از خشک شدن، گیاه دارای عطری تخدیر کننده است و باید در پاکت های در بسته نگهداری شود.

همچنین بخوانید:  خواص مفید و درمانی خشخاش

مفید برای اختلالات عصبی و بیماری های تنفسی

بذرالبنج به دلیل داشتن آلکالوئید هیوسین خاصیت آرام کننده سلسله دستگاه عصبی را دارد و از این رو برای تسکین دردهای شدید همچون دردهای عصبی، درد مفاصل، روماتیسم، درد دندان و جلوگیری از استفراغ استفاده می شود. این گیاه به قدری دارای خاصیت مسکن قوی است که می توان از آن به جای تریاک استفاده نمود. در استعمال خارجی، این گیاه را به شکل پماد در موضع درد قرار می دهند و یا از جوشاندن دانه های آن در روغن استفاده می شود. پماد ها و ضماد ها، از ترکیب روغن دانه بذرالبنج با برگ ها و گل های گیاه، تهیه می شود.

درمان سیاه سرفه، سل و برونشیت

در درمان بیماری های تنفسی (سیاه سرفه، سل و برونشیت) مصرف خوراکی این گیاه با رعایت احتیاط لازم توصیه می گردد. در این موارد مصرف دو دهم گرم گرد برگ بذرالبنج سه بار در روز یا مصرف عصاره برگ آن به مقدار پنج دهم تا یک دهم گرم توصیه شده است.

*لازم به تذکر است که استفاده خوراکی از گیاه بذرالبنج حتما باید تحت نظر پزشک انجام شود.

مضرات گیاه بنگ دانه

اندام های مختلف گیاه بذرالبنج سمی و خطرناک اند. سمی بودن شدید این گیاه به دلیل وجود آلکالوئید ها می باشد و بر روی سیستم اعصاب مرکزی و پاراسمپاتیک تاثیر دارد و اثرش مانند گیاه سمی رازک می باشد.

نکته:

از ترکیبات مختلف این گیاه به صورت خوراکی و حتی روغن آن در مرهم ها و پمادها برای تسکین دردهای روماتیسمی فقط طبق دستور پزشک استفاده می شود.