نقش تغذیه و ورزش در درمان بیماران دیابتی
نقش تغذیه و ورزش در درمان بیماران دیابتی
دیابت یک بیماری مزمن بوده که با کمبود نسبی یا عدم وجود انسولین مشخص می شود. مشخصات بالینی این بیماری شامل عدم تحمل به گلوکز و هیپرگلیسمی (افزایش قند خون)، اختلال متابولیسم لیپید و پروتئین می باشد. شیوع دیابت در دنیا بین ۴ تا ۱۲ درصد متغیر بوده و در کشور ما بر طبق آمار مرکز کنترل بیماری ها در حدود 8/5 درصد است. به علت افزایش شیوع چاقی و کم تحرکی پیش بینی می شود، شیوع دیابت تا سال ۲۰۲۵ به حدود 37/5 درصد افزایش یابد. بسیاری از متخصصین نقش تغذیه سالم را در درمان این بیماری حائز اهمیت دانسته اند. لذا در این مقاله به بررسی نقش تغذیه و ورزش در درمان بیماران دیابتی خواهیم پرداخت.
نقش تغذیه و ورزش در درمان بیماران دیابتی
نقش تغذیه و ورزش در درمان بیماران دیابتی
نقش تغذیه در بیماران دیابتی
تغذیه درمانی جهت رسیدن به اهداف متابولیک و فیزیولوژیک (از جمله گلوکز، لیپید، فشار خون، پروتئینوری و وزن) و با در نظر گرفتن تمایلات فردی و فرهنگی بیمار طراحی می گردد. کارآزمایی های بالینی تغذیه درمانی، کاهش هموگلوبین A1C به میزان 0.25 تا 2.9 درصد را در محدوده زمانی ۳ تا ۶ ماه نشان داده اند که میزان کاهش در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ ببشتر بوده و در مدت زمان کوتاه تری رخ داده است.
نقش تغذیه در درمان بیماران دیابتی نوع 1
در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ که دوزهای ثابتی از انسولین دریافت می کنند، وعده غذایی باید به گونه ای طراحی گردد که بیمار مقدار کافی کربوهیدرات را در زمان مناسب دریافت کند، به گونه ای که زمان غذای بیمار با پیک اثر انسولین همخوانی داشته باشد تا از بروز واکنش های هیپوگلیسمی (افت قند خون) پیشگیری شود. در این بیماران میان وعده های غذایی حاوی کربوهیدرات به منظور پیشگیری از هیپوگلیسمی باید در نظر گرفته شود.
افرادی که مهارت تنظیم دوز انسولین را در پاسخ به هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) و تغییر در میزان کربوهیدرات مصرفی دارند، می توانند تا حدودی در میزان کربوهیدرات دریافتی انعطاف پذیری داشته باشند. افزایش وزن از عوارض بالقوه کنترل دقیق قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ بوده و هنگامی اتفاق می افتد که دوز انسولین متناسب با تغذیه فرد بوده و گلوکوزوری بیمار برطرف می گردد. در این شرایط می توان با کاهش کالری دریافتی روزانه از آن پیشگیری نمود. باید توجه داشت که غذاهای مختلف با محتوای کربوهیدرات یکسان نمی توانند اثرات متفاوتی بر میزان قند خون داشته باشند (Glycemic index).
به طور کلی غذاهایی که فیبر بیشتری دارند، شاخص قند پایین تری دارند. در حال حاضر ADA در نظر گرفتن میزان کربوهیدرات دریافتی را بهترین وسیله برای کنترل قند خون می داند و در کنار آن توصیه به مصرف غلات سبوس دار و فیبر می نماید.
نقش تغذیه در درمان بیماران دیابتی نوع 2
در بیماران دیابتی نوع ۲، هدف از رژیم درمانی، کنترل قند خون، لیپید، فشار خون و کاهش حوادث قلبی و عروقی می باشد. اگر چه کاهش وزن باعث کاهش مقاومت به انسولین و بهبود کنترل قند خون می شود، ولی رژیم های غذایی سنتی معمولا در طولانی مدت در کاهش وزن موثر موفق نمی باشند. با برنامه غذایی منظم شامل تغییر شیوه زندگی، فعالیت فیزیکی و محدودیت متوسط مصرف کالری و چربی می توان به کاهش وزن مناسب در حد ۵ تا ۷ درصد رسید.
همچنین بخوانید: دیابتی ها این صبحانه را مصرف کنند
موادغذایی مناسب برای بیماران دیابتی
کربوهیدرات ها شامل قند، نشاسته و فیبر در رژیم غذایی بیماران دیابتی گنجانده می شود. مقدار کربوهیدرات مصرفی تعیین کننده دوز انسولین یا داروهای خوراکی کاهنده قند جهت پیشگیری از هیپوگلیسمی نیاز به کربوهیدرات دارند. خودداری از مصرف قند یا سوکروز (قند انتقالی گیاهان است) باعث پیشگیری از دیابت شیرین نمی شود. از آنجا که مقادیر مساوی از سوکروز و نشاسته از نظر کالری، قند خون را به یک نسبت بالا می برند، قسمتی از کربوهیدرات رژیم غذایی می تواند از سوکروز انتخاب شود.
مصرف غلات کامل (سبوس دار)، میوه و سبزیجات همانند تمام افراد سالم برای بیماران دیابتی توصیه می شود. شیرین کننده های غیر کالری زا همانند ساخارین، آسپارتام، نئوتام، آسه سولفام پتاسیم و سوکرالوز و الکل های قندی در بیماران دیابتی می توانند جایگزین قندهای طبیعی شوند.
فروکتوز و شیرین کننده های کم کالری (سوربیول، مانیتول، لاکتیتول، زایلیتول و مالتیتول) که تحت عنوان الکل های قندی نامیده می شوند، کمتر از گلوکز، سوکروز و نشاسته باعث افزایش قند خون بعد از غذا می شوند.
بیماران دیابتی باید دقت نمایند که فرآورده های غذایی با بر چسب بدون قند یا رژیمی معمولا حاوی این شیرین کننده ها بوده و در حدود ۲ کالری به ازای هر گرم (نصف گلوکز) انرژی ایجاد می نمایند. همچنین، مصرف بیش از حد غذاهای حاوی شیرین کننده سوربیتول اسهال اسموتیک ایجاد نموده و مصرف بیش از حد فروکتوز کلسترول LDL و کلسترول تام را افزایش می دهد.
محاسبه کربوهیدرات در رژیم غذایی بیماران دیابتی
هر واحد کربوهیدرات معادل ۱۵ گرم می باشد. یک واحد کربوهیدرات معادل یک برش نان، سه چهارم فنجان غلات خشک، نصف فنجان غلات پخته شده، نصف فنجان حبوبات، یک سوم فنجان برنج یا ماکارانی پخته شده، یک چهارم سیب زمینی بزرگ سرخ شده، چهار فنجان ذرت بو داده، یک عدد میوه کوچک، نصف فنجان آب میوه، یک فنجان شیر، نصف فنجان بستنی یا دو عدد کلوچه کوچک می باشد.
به طور تقریبی به ازای هر واحد کربوهیدرات یک واحد انسولین مورد نیاز می باشد، هر چند که این نسبت در بیماران مختلف متفاوت است.
نکته:
بیماری های قلبی و عروقی علت اصلی مرگ و میر در بیماران دیابتی است. توصیه می شود در رژیم غذایی کمتر از ۳۰٪ کالری روزانه از چربی و کمتر از ۷٪ کالری از چربی های اشباع شده در نظر گرفته شود. مصرف کلسترول کمتر از 200 mg در روز و مصرف ماهی ۲ بار در هفته جهت تامین اسیدهای چرب غیر اشباع و امگا ۳ توصیه می شود.
اطلاعات اندکی در مورد مقدار پروتئین مناسب جهت بیماران دیابتی در دسترس است ولی توصیه می شود در بیماران دیابتی که به فاز نفروپاتی رسیده اند، مصرف پروتئین روزانه از بیشتر نشود.
نقش تغذیه و ورزش در درمان بیماران دیابتی
نکات ضروری برای ورزش بیماران دیابتی
1- اندازه گیری قند خون قبل، در حین و بعد از ورزش ضروری است.
2- در صورت ورزش متوسط (برای مثال ۳۰ تا ۴۵ دقیقه دوچرخه سواری)، توصیه می شود دوز انسولین کوتاه اثر قبل ورزش به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش یابد. در صورت طبیعی بودن یا پایین بودن قند خون قبل ورزش، توصیه می شود یک میان وعده شامل ۱۰ تا ۱۵ گرم کربوهیدرات قبل ورزش مصرف شود.
3- جهت کاهش اثر ورزش در افزایش جذب انسولین رگولار، توصیه می شود انسولیندر شکم تزریق شود و یا ورزش ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از تزریق انسولین شروع شود.
4- زمانی که انسولین کوتاه اثر در پیک اثر خود است، باید از شروع ورزش اجتناب شود.
5- بیماران با ذخایر گلیکوژن کبدی کاهش یافته در خطر هیپوگلیسمی به دنبال ورزش می باشند. این افراد شامل الکلی ها، روزه داران و افراد با رژیم غذایی سخت (مصرف کمتر از ۸۰۰ کالری و ۱۰ گرم کربوهیدرات در روز) می باشند.
6- بیماران دریافت کننده انسولین در خطر هیپوگلیسمی بیشتری نسبت به بیماران تحت درمان با سولفونیل اوره ها می باشند.
7- توجه به علایم هیپوگلیسمی در افراد دیابتی که ورزش می کنند بسیار حائز اهمیت است. باید توجه داشت که هیپو گلیسمی ناشی از ورزش ممکن است با تاخیر ۸ تا ۱۵ ساعته ظاهر شود.
8- بیماران با قند خون بیش lmg/dl 240 تا 300 نباید ورزش کنند. بالابودن قند خون نشان دهنده عدم کفایت انسولین بوده و این بیماران در خطر هیپرگلیسمی و کتواسیدوز بعد ورزش هستند.
9- بیماران با رتینوپاتی شدید (اختلالاتی که سبب آسیب به شبکیه چشم می شود) و خونریزی شبکیه باید از ورزش های شدید اجتناب نمایند.
توجه: توصیه می شود قبل از اقدام به هر نوع رژیم غذایی یا ورزش خاصی با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
از شما متشکریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. سوالات خود را در قسمت “نظرات” با ما در میان بگذارید، همچنین اگر ایده یا نظری در رابطه با این مطلب دارید، خوشحال می شویم آن را با ما در میان بگذارید.
ریشه کاسنی را با خواص کاهش وزن، کنترل دیابت، بهبود دستگاه گوارش، پیشگیری از سرطان رحم، درمان زردی و …، بدون هیچ اسانس و افزودنی شیمیایی، از فروشگاه عطارک تهیه نمایید.
