شناخت اخلاط چهارگانه

شناخت اخلاط چهارگانه و مزاج شناسی

چهار طبـع مخالف سرکـش         روزگاری شوند باهم خوش

 گر یکی زین چهار شد غایب         جان شیرین بر آیـد از قالب

عنصر به معنی ریشه است و چون ساختمان تمام موجودات زنده و آلی خواه گیاهی و خواه حیوانی از چهار منبع بزرگ ریشه می گیرد، این چهار پایه اساسی را پیشینیان ارکان اربعه یا عناصر چهارگانه می نامیدند.

اخلاط چهارگانه: پایه‌های حیات و تعادل بدن

چهار عنصر اساسی در طبیعت، پایه‌های اصلی حیات هستند و تمامی موجودات زنده، از گیاهان گرفته تا حیوانات و انسان‌ها، به نحوی از این عناصر تغذیه و حیات خود را از آن‌ها می‌گیرند. این چهار عنصر عبارتند از:

1. خورشید: منبع اصلی نور و گرما که انرژی لازم برای رشد و حیات را فراهم می‌کند.
2. هوا: منبع اکسیژن که برای تنفس و ادامه حیات ضروری است.
3. آب: عنصری حیاتی برای هیدراته نگه‌داشتن بدن و جریان زندگی در تمام موجودات زنده.
4. خاک: بستر اصلی تغذیه و رشد گیاهان که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیر حیاتی بر تغذیه انسان و حیوان دارد.

در کتب قدیمی به این نکته اشاره شده که گیاهان جوهر و ذات خود را از این عناصر چهار گانه می‌گیرند. آن‌ها با دریافت نور، آب، هوا، و مواد معدنی از خاک، اندام و ساختار خود را شکل می‌دهند. اگر یکی از این عناصر به میزان کافی نباشد، رشد گیاه متوقف می‌شود و به همین ترتیب، موجوداتی که از گیاهان تغذیه می‌کنند نیز با خطر مرگ مواجه خواهند شد. بنابراین، می‌توان گفت که تمامی موجودات زنده، از این چهار عنصر به وجود آمده‌اند و برای ادامه حیات به تعادل میان آن‌ها نیاز دارند.

نقش اخلاط چهارگانه در طب سنتی

در طب سنتی ایران، هر یک از این عناصر با طبعی خاص مرتبط هستند و بر اساس میزان تأثیر هر کدام از آن‌ها بر بدن، مزاج یا طبع افراد و خوراکی‌ها مشخص می‌شود. طب سنتی ایرانیان این چهار عنصر را به شکل زیر تفسیر می‌کند:

• آتش: گرم و خشک، که در بدن حیوانات به شکل حرارت غریزی ظاهر می‌شود.
• آب: سرد و تر، که به عنوان مظهر تری و نرمی در طبیعت شناخته می‌شود.
• خاک: سرد و خشک، که نماد استحکام و ثبات است.
• هوا: سرد و تر، که نقش حیاتی در حرکت و تنفس دارد.

خوراکی‌ها و گیاهان نیز به تناسب میزان دریافت این عناصر، طبع خاص خود را دارند. برای مثال:

• اگر گیاه یا ماده‌ای بیشتر از جوهر آتش گرفته باشد، طبع آن گرم و خشک است.
• اگر از آب بیشتر گرفته باشد، طبع آن سرد و تر خواهد بود.
• اگر بیشتر از خاک بهره برده باشد، طبع آن سرد و خشک می‌شود.
• و اگر هوا بر آن غالب باشد، طبع آن گرم و تر خواهد بود.

تأثیر اخلاط چهارگانه بر سلامت

هر یک از این طبع‌ها تأثیر خاصی بر بدن دارند و بر اساس شناخت این طبع‌ها می‌توان تغذیه و درمان مناسب را برای هر فرد یا بیماری انتخاب کرد. تعادل میان این چهار عنصر، کلید سلامتی و شادابی بدن است. به عنوان مثال:

• مزاج گرم و خشک: بیشتر به انرژی و گرمای بدن کمک می‌کند اما باید مراقب خشکی و گرمازدگی باشید.
• مزاج سرد و تر: بدن را آرام و متعادل نگه می‌دارد، اما نباید به سردی زیاد دچار شوید.
• مزاج سرد و خشک: ممکن است به خشکی و بی‌حالی منجر شود، پس نیاز به تقویت و گرمی دارد.
• مزاج گرم و تر: بهترین حالت تعادل است و انرژی و شادابی به همراه می‌آورد.

این شناخت از اخلاط و مزاج‌ها در طب سنتی نه تنها به درک بهتر بدن کمک می‌کند بلکه می‌تواند راهنمایی برای انتخاب بهترین روش‌های درمانی و تغذیه‌ای باشد.

شناخت اخلاط چهارگانه

انواع مزاج و مزاج شناسی :

چهار عنصر طبیعی آب، خاک، آتش، هوا باعث ایجاد طبع سرد و خشک و تر و گرم می شوند. این چهار ترکیب، ترکیب اصلی می باشند که از آن ها 9 ترکیب دیگر پدید می آید. اولی آنکه گرمی بر سه غالب دیگر قوت یابد دوم آنکه سردی غلبه کند، سوم آنکه خشکی غالب شود و چهارم تری غالب می شود . این چهار مورد را مزاج مفرد می نامند.

چهار کیفیت دیگر ممکن است به وجود آید که در آن ها دو طبع بر دو طبع دیگر غلبه می کنند. مثل اینکه :

• گرمی و خشکی، قوی تر از سردی و تری شوند
• سردی و تری، بر گرمی و خشکی غالب گردند
• گرمی و تری، بر سردی و خشکی چیره شود
• سردی و خشکی، بر دیگری غالب شود

این چهار مزاج را مزاج مرکب نامند و غیر از این هشت مزاج (چهار مفرد و چهار مرکب) یک مزاج معتدل هم داریم که جمعا نه مزاج است.

همچنین بخوانید:  آیا می دانید نوع بدن شما چیست ؟ کافا؟ پیتا؟ واتا؟

شناخت اخلاط چهارگانه: کلید سلامتی و تعادل بدن

حالا که با نه مزاج آشنا شدید، بهتر است درباره اخلاط چهار گانه نیز اطلاعات بیشتری کسب کنید. انسان و حیوان به تنهایی قادر به تولید بسیاری از نیازهای خود نیستند و باید این نیازها را از طریق گیاهان به دست آورند. همان‌طور که گیاهان نمی‌توانند به‌طور مستقل گاز کربن مورد نیازشان را بسازند و باید از تنفس انسان‌ها و حیوانات استفاده کنند، ما نیز نمی‌توانیم به تنهایی نیروی خورشید را جذب کنیم. گیاهان با دریافت این انرژی از خورشید، آن را با عناصر دیگر مانند آب، خاک و هوا ترکیب کرده و به‌صورت غذا به ما منتقل می‌کنند.

خوراکی‌ها پس از هضم و پردازش در دستگاه گوارش، وارد کبد می‌شوند. در اینجا، خوراکی‌ها به چهار خلط اصلی تبدیل می‌شوند:

1. صفرا: مانند آفتاب، طبعی گرم و خشک دارد.
2. خون: مانند هوا، گرم و تر است.
3. بلغم: مثل آب، سرد و تر است.
4. سودا: مانند خاک، سرد و خشک است.

اهمیت تعادل اخلاط چهارگانه

سلامتی و تعادل بدن ما به میزان هماهنگی و تعادل میان این چهار خلط وابسته است. هر یک از این اخلاط به گونه‌ای خاص در بدن ظاهر می‌شود و در صورت بروز بیماری، ویژگی‌های آن (مانند رنگ، بو، مزه و غلظت) تغییر می‌کند. بسته به اینکه کدام خلط در بدن غالب شود، مزاج متفاوتی ایجاد می‌شود:

• غلبه صفرا: مزاج صفراوی (گرم و خشک) را پدید می‌آورد.
• غلبه خون: مزاج دموی (گرم و تر) ایجاد می‌کند.
• غلبه سودا: باعث مزاج سوداوی (سرد و خشک) می‌شود.
• غلبه بلغم: منجر به مزاج بلغمی (سرد و تر) می‌گردد.

این چهار مزاج اصلی در کنار مزاج معتدل و ترکیب‌های دیگر، در مجموع نه طبع را تشکیل می‌دهند.

تأثیر مزاج بر زندگی و سلامت

بیشتر از آنچه تصور کنید، مزاج شما تأثیر مستقیم و عمیقی بر زندگی‌تان دارد. با مصرف خوراکی‌هایی که با مزاجتان سازگار هستند، می‌توانید از بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی پیشگیری کنید. هر بخش از زندگی ما، از سلامت تا خلق و خو، تحت تأثیر مزاج و تعادل اخلاط بدن است. به همین دلیل، شناخت دقیق این مزاج‌ها و تنظیم رژیم غذایی متناسب با آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش سلامتی کمک شایانی کند.

همچنین بخوانید:  تست تعیین نوع بدن یا طبع شناسی در طب آیورودا

انتقال وراثت: چرا کودکان شبیه والدین می‌شوند؟

همواره این سوال مطرح بوده است که چرا کودکان، چه در انسان و چه در حیوانات، به والدین خود شباهت دارند و برخی از ویژگی‌ها یا بیماری‌های آنان را به ارث می‌برند. این موضوع به مدت‌ها مورد توجه و تحقیق دانشمندان و کارشناسان قرار داشته است. یکی از توضیحاتی که طب سنتی برای این مسئله ارائه می‌دهد، به طبع بدن بازمی‌گردد.

بر اساس نظریات طب سنتی، در نطفه مرد، گوهرهای آتش و هوا بیشتر از آب و خاک هستند؛ در حالی که در تخمک زن، گوهرهای آب و خاک بر آتش و هوا غلبه دارند. از آنجا که آتش و هوا طبعی گرم و آب و خاک طبعی سرد دارند، گرمی قوی‌تر از سردی محسوب می‌شود. بنابراین، نطفه مرد به دلیل داشتن گوهر گرمی، قوی‌تر از تخمک زن است. به همین دلیل، گفته می‌شود که کودکان بیشتر ویژگی‌ها را از پدر خود به ارث می‌برند، مگر آنکه مزاج والدین به طریقی تغییر کرده باشد.

تعیین جنسیت: پسر یا دختر؟

در مورد تعیین جنسیت جنین نیز طب سنتی نظریه‌ای جالب دارد. اگر نطفه مرد قوی‌تر از تخمک زن باشد و مزاج نطفه گرم و خشک و مزاج رحم سرد و تر باشد، جنین پسر خواهد شد. اما اگر به‌دلیلی قدرت نطفه کاهش یابد و مزاج رحم کمی گرم‌تر شود، جنین دختر می‌شود. جالب است که برخی از یافته‌های زیست‌شناسی جدید نیز به نوعی این نظریه را تأیید می‌کنند.

فراموش نکنیم :

این نکات به ما یادآوری می کنند هر ذره بدن ما دنیایی درون خود دارد و هر کدام از ما موجودات خاص بوده و دنیایی هستیم پس سعی کنید طبع خود را بشناسید و حواستان به خورد و خوراک خود باشد و مراقب بدن خود باشید.

هر روز که بیشتر می گذرد محققان و دانشمندان جدید گفته اطبا سنتی را تایید می کنند و این موضوع نیز خود باعث شگفتی است.